Duyên sinh (nhân duyên) là một cách khác để phát biểu về luật nhân quả: quan hệ giữa hành động và kết quả. Không có điều gì tồn tại mà không có nguyên nhân và không có sự thay đổi tự thân nào [thay đổi mà không chịu tác động từ bên ngoài].
Không có gì mới lạ trong nguyên tắc này, nhưng nhận thức về nó sẽ dẫn đến sự khác biệt vì những lý do sau. Một quyết định sẽ khởi đầu cho sự thay đổi. Sẽ có vô số những phản ứng trước thay đổi này, một số tích cực và một số tiêu cực. Tuy nhiên, dù người ra quyết định có xuất sắc đến đâu và ông ta có huấn luyện tâm mình ra sao đi nữa, thì vẫn không có nhà lãnh đạo nào có thể nhìn thấy tất cả các kết quả sinh ra từ những hành động của mình. Nhưng nhà lãnh đạo có ý định đúng và suy nghĩ rất thận trọng về những hậu quả phát sinh từ quyết định của mình sẽ mắc ít lỗi lầm hơn.
Trong hoàn cảnh này, có hai nguyên tắc quan trọng khác: nhìn thấy mọi thứ như chúng thực sự là; nhìn vào kết quả từ quan điểm của người khác và từ nhiều viễn cảnh khác nhau.
Có một sự khác biệt nhỏ nhưng khá thú vị giữa luật nhân quả “kinh điển” và duyên sinh. Trong duyên sinh, điểm nhấn mạnh là quá trình giữa nguyên nhân và kết quả. Khi nghiên cứu quá trình này, ta dành sự chú ý đặc biệt cho các duyên [điều kiện] tạo ra sự xuất hiện của hiện tượng cũng như các duyên mà kết quả phụ thuộc vào chúng. Thành công của quyết định luôn luôn dựa vào nhiều duyên khác nhau và chúng cần phải được phân tích.
Đức Dalai Lama 14 và Laurens Van Den Muyzenberg
Việt dịch: Trịnh Đức Vinh
Trích: Lãnh Đạo Tỉnh Thức, NXB: Văn hóa dân tộc
