Ngày xửa ngày xưa, có một thiếu nữ con nhà dân giã, nhan sắc cũng mặn mà dễ coi, chỉ phiền một nỗi là cô mắc phải bệnh nói suốt ngày, cha mẹ cô thường than vãn:
– Phải chi mà một lời nói của nó đáng giá một đồng xu thì còn đỡ khổ, đằng này…
Cô gái mỗi ngày một lớn, căn bệnh cũng lớn theo, cô cứ nói ra rả cả ngày, đến lúc đi ngủ cũng còn nói, ngôn ngữ cứ tuôn ra từ miệng cô như súng liên thanh.
Sức chịu đựng của tai con người có hạn. Bữa nọ, cha mẹ cô đành đuổi cô ra khỏi nhà vì họ sắp phát cuồng lên cả. Cô gái buồn tủi vừa đi vừa khóc vừa nói cho đến một bờ biển thì dừng lại. Tiếng nói của cô ồn ào át cả tiếng sóng biển, bay đến tai của một thanh niên đang thả lưới ngoài khơi.
Chàng ngư phủ bèn chèo thuyền vào và sửng sốt trước dung nhan khá thu hút của thiếu nữ.
Sau khi biết rõ xuất xứ cùng nguyên do phiêu dạt của cô gái, chàng thanh niên thu hết can đảm ngỏ ý muốn cưới nàng ta làm vợ. Thiếu nữ bằng lòng nhưng không quên nhắc cho chàng rể biết là nàng có tật hay nói. Anh ngư phủ gật đầu lia lịa bảo:
– Càng hay! Tôi mồ côi cha mẹ, ở thui thủi một mình hơn 15 năm nay, chỉ nghe tiếng sóng bể rì rào chứ chưa được nghe tiếng thủ thỉ của con người bao giờ. Nàng tha hồ mà nói cho vui nhà vui cửa…
Sau đó, người thanh niên dắt nàng về túp lều tranh của mình. Tuần trăng mật trôi qua, chàng trai bắt đầu cảm thấy mệt mỏi vì cứ phải nghe tiếng nói liên hồi của cô vợ. Những ngày sóng yên bể lặng chàng dong buồm ra biển lưới cả ngày thì còn đỡ khổ, gặp khi biển động, phải ở nhà suốt ngày thì tình thế quả là vô phương cứu chữa.
Một hôm, chàng tình cờ cứu thoát nữ thần biển cả khi bà tuần du và mắc cạn trên bãi cát trong lốt một con cá nhỏ. Thần biển đền ơn chàng bằng một điều ước… Chàng ngư phủ mang điều ước ấy về nhà thay cho giỏ cá nặng như thường lệ.
Thấy chồng trở về tay không, cô vợ liền cất tiếng hỏi, câu hỏi này tiếp nói câu hỏi kia khiến anh chồng tối tăm cả mặt mũi. Không cách nào mở miệng trả lời được, anh chồng nổi cáu hét lớn:
– Phải chi mà mỗi lời nói của nàng rớt ra một đồng xu cho tôi nhờ.
Anh chồng vừa dứt lời thì… lẻng kẻng… lẻng kẻng… Các đồng xu bắt đầu văng tung tóe từ khóe miệng vợ xuống nền nhà. Cô vợ kinh ngạc vừa nhặt tiền vừa nói nên chẳng bao lâu các đồng xu đã ngập đến mắt cá chân đôi vợ chồng trẻ. Tình thế bắt đầu nguy ngập khi chiếc chõng tre của đôi vợ chồng sụp đổ trước sức nặng của các đồng xu.
Tờ mờ sáng, chàng ngư phủ vội vã đi tìm thần biển, xin bà giúp anh giải quyết tình thế, anh van xin:
– Khổ thân con! Bây giờ ngoài tiếng nói liên tục bất tận của vợ, con còn phải nghe thêm tiếng rơi lẻng kẻng nữa…
Thần biển hiền từ bảo:
– Vậy thì, kể từ bây giờ, cứ mỗi câu nói khoảng năm lời của vợ con mới rơi một đồng xu.
Hai hôm sau, chàng trai lại tất tả tìm thần biển than:
– Thưa ngài, số đồng xu vẫn còn nhiều, con gặp phải nó trong bất cứ nơi nào: nồi cơm, trách cá, ấm nước, niêu tôm. Xin ngài giải quyết giùm con ạ!
Thần biển suy nghĩ hồi lâu rồi bảo:
– Hãy về bảo với vợ con rằng, nếu cô ta chịu nín nói suốt ngày thì câu nói đầu tiên của cô vào buổi tối sẽ làm rơi ra một đồng tiền bạc.
Ba hôm sau, anh chồng lại tìm đến thần bể thuật lại tự sự:
– Thưa ngài, cô vợ con đang lâm nguy. Vì nín nói nên cô ta bị mắc cam tích, tay chân mình mẩy đều sưng phù. Bây giờ thì nom vợ con hệt như một con cá sắp vỡ bụng tới nơi. Xin ngài giải quyết giùm.
Lần này, sau 10 phút suy nghĩ, thần biển phán:
– Hãy về bảo với vợ con, cứ mỗi lời nói khôn ngoan là một đồng vàng.
Từ ngày đó, chàng ngư phủ không phải tìm thần biển nữa. Mỗi ngày chàng dong thuyền ra khơi đánh cá, cô vợ ở nhà làm bếp trồng rau và dăm bữa cầm một đồng tiền vàng ra chợ mua gạo. Cô nàng không còn nói nhiều nữa, vì những lời nói khôn ngoan thường là kết quả của một thời gian dài lặng thinh. Những đồng tiền vàng không nhiều đến nỗi ngập cả nhà và cũng nhờ vậy mà đôi vợ chồng trẻ sống bên nhau thật hạnh phúc đến đầu bạc răng long. Câu nói dặn dò con cháu cuối cùng của người đàn bà ấy khi từ giã cõi đời là:
“Nói là bạc, nhưng im lặng là vàng… Người ít nói không phải là người nói ít, mà chính là không nói những lời vô ích”.
Tỳ kheo ni Thích Nữ Như Thủy
Nguồn: Giá trị của lời nói
