Vì mục tiêu của cuộc đời là hạnh phúc, vậy thì hạnh phúc là gì? Đôi khi, thậm chí nỗi khổ về thể xác có thể mang đến một sự mãn nguyện sâu xa hơn [như đối với một vận động viên sau một buổi luyện tập gian khổ]. Thế thì, “hạnh phúc chủ yếu có nghĩa là một cảm giác toại nguyện sâu sắc”. Vậy thì đối tượng của đời sống, hay mục tiêu của đời sống của chúng ta là sự toại nguyện.
Đối với hạnh phúc, nỗi buồn hay khổ đau, có hai mức độ: mức độ của giác quan và mức độ tinh thần. Mức độ giác quan thì phổ biến với những động vật có vú nhỏ bé, ngay cả những côn trùng, như con ruồi. Trong thời tiết lạnh, khi mặt trời mọc, con ruồi biểu lộ dấu hiệu hạnh phúc: nó bay quanh một cách thích thú. Trong một gian phòng lạnh lẽo, nó bay chậm lại: nó đang biểu lộ dấu hiệu buồn bã. Tuy nhiên, nếu có một não bộ phức tạp hơn, thì thậm chí động vật đó sẽ có một cảm giác mạnh mẽ hơn về sự vui sướng bằng giác quan. [Thêm vào đó], não bộ tinh vi của chúng ta là lớn nhất và vì vậy, chúng ta cũng có trí thông minh.
[Hãy xem trường hợp của] những người không bị vấn đề vật chất đe dọa. Họ có một đời sống vui vẻ và thoải mái, có bạn tốt, lương bổng và danh dự. Nhưng rồi ta sẽ để ý rằng ngay cả một số nhà triệu phú, thí dụ vậy, tuy họ cảm thấy mình là một thành phần quan trọng của xã hội, nhưng thường thì đây là những người rất bất hạnh. Trong một vài dịp, tôi đã gặp những người rất giàu có và nhiều thế lực, họ tỏ ra rất băn khoăn, vì từ đáy lòng, họ có một cảm giác cô đơn, lo âu và căng thẳng. Thế thì ở mức độ tinh thần, họ đang đau khổ.
Chúng ta có một trí thông minh kỳ diệu, vì thế nên những kinh nghiệm của ta ở khía cạnh tinh thần sẽ vượt trội hơn khía cạnh vật chất. Tinh thần có thể làm giảm thiểu hay khuất phục nỗi đau vật chất. Có một thí dụ nhỏ, một thời gian trước, tôi mang một chứng bệnh nghiêm trọng. Tôi bị đau đường ruột rất nặng. Lúc đó, tôi đang ở Bihar, tiểu bang nghèo nhất của Ấn Độ, và tôi đã đi ngang qua Bồ Đề Đạo Tràng và Na-lan-đà (Nalanda). Ở đó, tôi thấy nhiều trẻ em rất nghèo. Chúng đang thu nhặt phân bò. Chúng không có phương tiện học hành và tôi cảm thấy rất buồn. Rồi ở gần Patna, thủ phủ của tiểu bang này, tôi rất đau đớn đến nỗi toát mồ hôi. Thế rồi tôi để ý thấy một người già bệnh hoạn, một người đàn ông đau ốm, quấn một tấm vải trắng vô cùng dơ bẩn. Không có ai lo lắng cho ông ấy, thật là rất đáng buồn. Đêm hôm ấy, ở trong khách sạn, nỗi đau trong cơ thể tôi tuy rất nghiêm trọng, nhưng tâm tôi thì mãi nghĩ về những đứa trẻ và ông già kia. Sự quan tâm ấy đã giảm thiểu rất nhiều nỗi đau trong cơ thể.
Lấy một thí dụ về các vận động viên tập luyện cho các trận thi đấu Thế Vận Hội. Họ tập luyện rất năng nổ, bất kể đau đớn và khó nhọc ra sao, nhưng ở mức độ tinh thần, họ cảm thấy hạnh phúc. Thế thì khía cạnh tinh thần quan trọng hơn kinh nghiệm thể chất. Vì vậy, điều thật sự quan trọng trong đời sống là hạnh phúc và sự toại nguyện.
Đức Dalai Lama 14
